De vraag wordt ook aan Salomo gesteld. Salomo is nog niet zo lang zijn vader David opgevolgd als koning over Israël. Hij staat om zo te zeggen aan het begin van zijn carrière, en er rust een grote verantwoordelijkheid op zijn schouders. In een droom verschijnt God aan hem, en God zegt tegen hem: ‘Vraag wat je wilt, Ik zal het je geven.’ Salomo mag alles kiezen wat zijn hartje begeert. Rijkdom, een mooie vrouw, een goddelijk lichaam, gezondheid, een lang en gelukkig leven, kinderen … Salomo antwoordt dat hij een opmerkzame geest wil, zodat hij het volk kan besturen en onderscheid kan maken tussen goed en kwaad (1 Koningen 3:9). Salomo kiest dus voor een opmerkzame geest. Dit is een hedendaagse vertaling voor het Hebreeuwse luisterend hart. Salomo mag alles kiezen, maar hij kiest voor een luisterend hart. Hij kiest dat luisterend hart met het oog op zijn ambt als koning. Met zo’n hart kan hij over het volk rechtspreken en onderscheid maken tussen goed en kwaad.

Een luisterend hart lijkt mij uiterst actuele aangelegenheid, want wie van ons verlangt er nog naar een luisterend hart? Wij leven in een samenleving waarin velen hun stem laten horen. Iedereen die ergens een mening over heeft, vindt dat die mening ook publiekelijk moet worden gehoord. En elkaar maken wij wijs dat een democratie alleen werkt als iedere stem wordt gehoord. Maar om een stem te horen, heb je ook oren nodig. Het is niet genoeg dat verschillende meningen worden geuit, er zijn ook oren nodig om die andere meningen te horen. Hier gaat het in onze samenleving vaak mis. Wij horen een ander wel spreken, maar luisteren wij ook? Naast oren hebben wij ook een luisterend hart nodig. Een hart dat anderen niet alleen hoort spreken, maar hen ook wil antwoorden. Dat is iets anders dan iemand tot een rechts-extremist of landverrader verklaren, of hem of haar als wappie wegzetten. Dat heeft de corona-crisis ons wel geleerd. Een luisterend hart betekent dat je je ook door een ander laat aanspreken. Ik heb jou iets te zeggen, maar jij hebt mij ook iets te zeggen. Een luisterend hart betekent zoveel als bereid zijn je te laten aanspreken, in plaats van het zelf wel te weten óf zelf steeds aan het woord te zijn.

Salomo is nog jong en net koning; hij moet nog veel leren. En hij vraagt God om een luistrend hart, een hart dat zich laat aanspreken. Hij vraagt dat hart met het oog op het koningschap over Israël. De functie van een luisterend hart is tweeërlei. Als eerste is het gericht op het besturen van het volk. Letterlijk staat er het richten van het volk. Het gaat dan om het volk leiden, maar ook om rechtspreken. Een koning was in die tijd namelijk ook rechter. De meesten van ons zullen het verhaal van de twee vrouwen wel kennen die bij Salomo kwamen. Beide vrouwen hadden een kind ter wereld gebracht, maar één kind is vlak na de geboorte overleden. Beide vrouwen claimen nu de moeder van het levende kind te zijn. Of Salomo maar even uitspraak wil doen in deze zaak. Voor dit soort gevallen heeft hij een luisterend hart nodig. De tweede functie van een luisterend hart is het onderscheid kunnen maken tussen goed en kwaad.

Maar hoe zit dat bij ons? Zoals gezegd leven wij in een maatschappij waarin veel wordt geroepen, maar naar mijn idee soms te weinig naar elkaar wordt geluisterd. Een luisterend hart is een hart dat zich laat aanspreken. Als je alles mag kiezen, kun je dus ook een luisterend hart kiezen. In dat geval kies je voor een leven met aandacht. Je merkt dingen op die in onze maatschappij door het razende tempo van veranderingen niet meer zo opvallen. Je hebt oog voor kleine dingen. Je luistert naar wat mensen te zeggen hebben, naar wat hen werkelijk bezighoudt. Maar je probeert ook een onderscheid te maken tussen goed en kwaad. Wij leven in een tijd waarin het individualisme hoogtij viert. Iedereen mag alles vinden, zolang het jou maar niet raakt. Je moet voor alle meningen én maatschappelijke veranderingen respect hebben. Elke stem telt even zwaar. Maar zo is het niet! Een voorbeeld: tijdens de corona-pandemie zaten bij een talkshow Diederik Gommers en Doutzen Kroes aan één tafel en beiden mochten hun visie op de pandemie geven, alsof hun inbreng gelijkwaardig was. Dit voorbeeld gaat natuurlijk wat mank, maar het maakt wel duidelijk dat niet alles wat er wordt gezegd hetzelfde gewicht heeft. Er is onderscheid. En dat geldt ook voor zaken van goed en kwaad. Er zijn dingen die niet goed zijn, en dus als kwaad moeten worden aangemerkt. De voorbeelden liggen voor het oprapen: op de grond slapende asielzoekers in Ter Apel, politici die uitspraken doen die niet kunnen, minima die er niet of nauwelijks op voortuit gaan terwijl meerverdieners er wel een aantal procenten bij krijgen etc. Een luisterend hart maakt ook onderscheid tussen goed en kwaad.

Een luisterend hart is een hart dat zich laat aanspreken. Dat geldt niet alleen door mensen en zaken om ons heen, maar dat geldt evenzo door God. Een luisterend hart is een hart dat zich op God richt én zich door God laat aanspreken. Dat is wat Salomo aan God vraagt! Dat God hem wil leiden en dat hij daar tijdens zijn koningschap ontvankelijk voor mag zijn. Want als je dat doet, weet je hoe je naar Gods bedoeling kunt leven, en wat goed is en wat kwaad. Ontvankelijk zijn voor God en je laten aanspreken door zijn Woord, dat zou voor ons vandaag de betekenis van een luisterend hart zijn. Het is een manier van in de wereld staan, die niet meegaat in het denken in termen van effectiviteit en efficiëntie, van winstmaximalisatie en bescherming van de eigen economische belangen, maar het is een manier van leven die uitnodigt tot verandering, tot vernieuwing van onze levenshouding. Het gaat nu niet langer om jou alleen, maar om jou én de ander, om jou én God. Het gaat erom dat jij je laat aanspreken door Gods Woord om zo richting aan je leven te kunnen geven, en om te weten wat goed is en wat kwaad.

ds. Alco Meesters